Ceviz Tarihçe

Kültürü çok eski yıllara dayanan ceviz, botanikte Juglandales takımının Juglandaceae familyasının Juglans cinsine
girmektedir. Juglans cinsine dahil 21 ceviz türü içerisinden üstün meyve özellikleri, kereste ve anaçlık değeri
bakımından Juglansregiave Juglansnigra önem kazanmıştır. Juglanshindsii ve geri kalan diğer türlerin ise daha çok
anaçlık değeri bulunmaktadır. Ceviz türleri dünyada doğal olarak Amerika’nın doğu ve güney kıyılarından, Ant
dağları, Büyük ve Küçük Antiller, Japonya, Çin, Hindistan, Himalaya, Güney Asya, İran, Türkiye, Güney ve Orta
Avrupa’ya kadar geniş bir alanda yayılmış durumdadır.
Ülkemizin hemen her yerinde tohumdan yetişmiş ceviz ağaçları özellikle doğu-batı doğrultusundaki vadilerde geniş
popülasyonlar halinde yer almıştır. Islah açısından bu zengin ceviz Türleri popülasyonları içerisinden üstün nitelikli
genotiplerin bulunup çıkarılması önemli bir avantajdır. Monoik bitki olan cevizde dikogami yaygın olarak saptanan
bir durumdur. Cevizde, kendine uyuşmazlık görülmese de erkek ve dişi çiçeklerin farklı dönemlerde olgunlaşması
(dikogami) optimal meyve tutumunu ve verimliliği sınırlandıran en önemli faktördür. Ceviz bahçesinde iyi bir
tozlanma sağlayabilmek için baba çeşidin polen yaydığı dönem ile ana çeşidin dişi çiçeklerinin döllenme
dönemlerinin çakışması gerekmektedir.
Yine aşırı polen varlığının Serr gibi hassas çeşitlerde, dişi çiçek dökümlerine neden olabildiği bilinmektedir. Bu
nedenle, ceviz bahçe tesisinde kullanılacak olan ana ve baba çeşidin döllenme biyolojileri ile birbirleri üzerine olan
etkilerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Bunun dışında bahçede, erkek ve dişi çiçekleri aynı zamanda olgunlaşan
çeşitlere ağırlık verilerek, yüksek meyve tutumu ve verimlilik artırılabilir. Özellikle ülkemizde son yıllarda ticari
bahçelerin hızlı bir şekilde yaygınlaştığı düşünülürse, bu konuya verilen önem arttırılmalı ve bu konudaki çalışmalar
yoğunlaştırılmalıdır. Cevizde, ıslahçıların üzerinde durduğu önemli özelliklerden bir tanesi de geç yapraklanan ve
geç çiçeklenen çeşitlerin ıslahıdır. Özellikle ilkbahar donlarının riskli olduğu bölgelerde geç yapraklanan ve geç
çiçeklenen ağaçların seçilmesi gerekmektedir. Nitekim ülkemizde ticari olarak çoğaltımı yapılan Yalova orijinli
çeşitlerin karasal iklimli bölgelerde soğuk zararına uğradığı belirtilmektedir.
Erkenci çeşitler bakteriyel yanıklık ve iç kurdundan daha çok etkilenmektedirler. Dolayısıyla üstün meyve
özelliklerinin yanı sıra geç yapraklanma, yan dallarda yüksek oranda meyve verme, hastalık ve zararlılara
dayanıklılık gibi özelliklerin bir veya birkaçını bir arada bulunduran genotiplerin geliştirilmesi ceviz yetiştiriciliğinin
ve ıslahının en önemli konusudur. Ülkemizde son yıllarda bu konudaki ıslah çalışmalarına ağırlık verilmesi
memnuniyet vericidir.

Ceviz ağaçları, ülkemizin her bölgesinde doğal olarak yetişebilmektedir. Soğuk kuzey rüzgarlarından korunmuş
vadilerde ve bu vadilere açılan dere yamaçlarında ceviz ormanlarına rastlamak mümkündür. Zengin ceviz ağacı
popülasyonları içinde yöre isimleri ile tanınan çok sayıda tipler meydana gelmiştir. Şebin, Niksar, Kemah, Erzincan,
Göynük, Adil Cevaz, Bitlis, Hekimhan, Ermenek, Kaman Cevizi bu örneklerden bazılarıdır.